Świętochowski Stanisław (1879—1958), inżynier górniczy, organizator przemysłu górniczego w Polsce.
Ur. 17 XII w Dąbrowie Górniczej, był najstarszym z sześciorga dzieci Ignacego (1849—1913), rządowego mierniczego górniczego, i Kazimiery z domu Arnold.
Po ukończeniu w r. 1897 Wyższej Szkoły Rzemieślniczej w Łodzi podjął Ś. studia w Inst. Górniczym w Petersburgu. Działał tam w Koleżeńskiej Grupie, a potem Kole Braterskim Związku Młodzieży Polskiej «Zet». Za udział w strajkach został pod koniec r. 1905 relegowany z uczelni i podjął pracę jako pomocnik rządowego mierniczego górniczego w Sosnowcu. Po zdaniu w r. 1906 w Petersburgu egzaminów dyplomowych otrzymał na początku r. 1907 dyplom inżyniera górniczego i objął stanowisko rządowego mierniczego górniczego w Zachodnim Zarządzie Górniczym z siedzibą w Sosnowcu. Ujawniał nadużycia przy wypłacaniu wynagrodzeń właścicielom powierzchni i odmawiał zatwierdzania sfałszowanych planów, przez co wszedł w konflikt z tamtejszymi przemysłowcami. Był współinicjatorem przejęcia, założonego w r. 1896 przez Michała Łempickiego, przedsiębiorstwa wiertniczego i został udziałowcem spółki «Biuro Wiertnicze i Robót Górniczych M. Łempicki i S-ka». Firma poprzez swoje oddziały w Katowicach, Warszawie i Wilnie prowadziła poszukiwania użytecznych kopalin i budowała studnie artezyjskie w Król. Pol., a także na Ukrainie, Białorusi i Litwie. W r. 1910 uczestniczył Ś. w II Zjeździe Polskich Górników i Hutników we Lwowie. Należał do inicjatorów założenia w r. 1910 w Sosnowcu średniej szkoły handlowej dla dziewcząt z polskim językiem nauczania. Był członkiem założycielem powstałego w r. 1913 Stow. Techników w Sosnowcu. Działał też w Sekcji Górniczo-Hutniczej skupiającego polskich inżynierów w zaborze rosyjskim oddz. warszawskiego Tow. Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. Po śmierci ojca odziedziczył część majątku Poręba Dzierżna (pow. olkuski).
Po wybuchu pierwszej wojny światowej pełnił Ś. honorowo funkcję przewodniczącego Komisji Żywnościowej M. Sosnowca, zajmującej się zakładaniem sklepów i piekarń na potrzeby ubogich. W czasie okupacji miasta przez wojska państw centralnych był w r. 1915 krótko więziony pod fałszywym zarzutem współpracy z wywiadem rosyjskim. W r. 1916 przeniósł się do Warszawy, gdzie objął stanowisko wicedyrektora Tow. Przemysłowców Król. Pol. Od r. 1917, jako p.o. szef Sekcji Górniczo-Hutniczej w Min. Przemysłu i Handlu, zajmował się organizowaniem polskich władz górniczych. Dążył do ograniczenia działania prywatnych przedsiębiorców i rozwoju sektora państw., m.in. był współinicjatorem wprowadzenia kontroli państw. nad wydobyciem i sprzedażą węgla oraz utworzenia w tym celu w r. 1918 Państw. Urzędu Węglowego (działał do r. 1921). Dla uniknięcia podejrzeń o osobiste zaangażowanie w sprawy górnictwa sprzedał swoje udziały w spółce. Opublikował pracę Ustrój władz górniczych w Królestwie Polskim, Rosji, Niemczech, Austrii, Francji i innych państwach (W. 1918).
W r. 1921 objął Ś. dyrekcję utworzonego wtedy Dep. Górniczo-Hutniczego Min. Przemysłu i Handlu. Ogłaszał artykuły na łamach tygodnika „Przemysł i Handel”, m.in. Przedsiębiorstwa państwowe w Polsce (R. 6: 1925 z. 7—9, wyd. osobne, W. 1925), Polska administracja górnicza (R. 6: 1925 z. 11, wyd. osobne, W. 1925), Jeszcze w sprawie państwowych przedsiębiorstw górniczo-hutniczych (R. 7: 1926 z. 10, wyd. osobne, W. 1926) oraz Zagadnienie drożyzny w Polsce (R. 7: 1926 z. 48, wyd. osobne, W. 1926). Był też autorem pracy Organizacja przemysłu solnego w Polsce, Czechosłowacji i Austrii (W. 1927). Należał do twórców państw. przemysłu górniczego i hutniczego oraz przyczynił się do powstania urzędów górniczych. W r. 1927 został przeniesiony w stan spoczynku. Objął wtedy funkcje członka rady administracyjnej państw. Huty Ołowiu i Srebra w Strzybnicy koło Tarnowskich Gór (działała do r. 1932) oraz przewodniczącego rady nadzorczej jedynej wówczas Państw. Kopalni Węgla «Brzeszcze» (pow. oświęcimski). Oskarżony w r. 1928 o dopuszczenie do zawarcia niekorzystnej umowy przez Państw. Fabrykę Olejów Mineralnych «POLMIN» z prywatną firmą «M. Fink», został przez sąd uniewinniony. Przebieg śledztwa i procesu opisał w broszurze W świetle dokumentów: historia sprawy wszczętej przez Komisję Nadzwyczajną do walki z nadużyciami, a umorzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie (W. 1929). Jako przewodniczący rady nadzorczej skutecznie przeciwstawiał się postulatom zarówno likwidacji, jak i prywatyzacji kopalni «Brzeszcze»; doprowadził też do jej rozbudowy.
Podczas okupacji niemieckiej przebywał Ś. nadal w Warszawie; utrzymywał się z posiadanych oszczędności. Aresztowany w październiku 1940, został osadzony na Pawiaku; zwolniono go w styczniu 1941. Po powstaniu warszawskim 1944 r. zamieszkał u znajomych w Krakowie. Po wojnie pracował od r. 1945 jako inspektor w Centralnym Zarządzie Przemysłu Węglowego w Katowicach, gdzie zajmował się kontrolą kopalń. Od r. 1950 był starszym inspektorem w Dep. Inwestycji Min. Górnictwa, skąd w r. 1953 przeniesiono go do Centralnego Zarządu Budownictwa Węglowego. Z powodu częstych chorób starał się o przyznanie renty z Karty Górnika, ale jej nie otrzymał. Dn. 1 XI 1957 podjął pracę w Przedsiębiorstwie Montażu Urządzeń Górniczych w Katowicach, gdzie w r. 1958 przeszedł na emeryturę. Zmarł 17 IX 1958 w Katowicach. Był odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1920).
W zawartym w r. 1906 małżeństwie z Ludwiką Muraszko, lekarką, miał Ś. córkę Janinę, po mężu Rychlewicz.
Piłatowicz J., Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r. T. II. Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., W. 2005; Słown. pol. pionierów techn.; Słown. pol. tow. nauk., II cz. 2; Słown. techników pol., XXIV; Śląski słown. biogr., II; — Jaros J., Polacy w leningradzkim Instytucie Górniczym, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 17: 1972 nr 3 s. 506; tenże, „Salamandra” — pamięci kolegów górników, „Przegl. Górn.” T. 42: 1986 nr 11—12 s. 401; Pamiętnik II Zjazdu Polskich Górników i Hutników we Lwowie w roku 1910, Lw. 1912 s. 353; Sosnowiec. Zarys rozwoju miasta, Red. H. Rechowicz, W.—Kr. 1977; Sosnowieckie ABC, Sosnowiec 2003 II 31; — „Dzien. Zachodni” 1958 nr 228 (nekrolog); „Przegl. Górn.-Hutniczy” T. 8: 1911 nr 5 s. 145; „Przemysł i Handel” R. 5: 1924 z. 14 s. 383; — B. Ossol.: rkp. 15956 t. 1—4 k. 255 (Niepełny wykaz członków Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i Związku Patriotycznego w okresie 1886—1966).
Stanisław Tadeusz Sroka